ارز مسافرتی یکی از مهمترین ابزارهای مالی برای کاهش هزینههای سفرهای خارجی است. بانک مرکزی ایران با هدف پشتیبانی مالی از گردشگران، سالانه سهمیه مشخصی از ارز را با نرخی پایینتر از بازار آزاد در اختیار مسافران هوایی و زمینی قرار میدهد.
این ارز با شرایط مشخص، مدارک لازم و مراحل ثبتنام تعریف شدهای عرضه میشود و آگاهی از آن میتواند به مدیریت هزینههای سفر کمک کند. در این راهنمای جامع، تمام مراحل دریافت ارز مسافرتی از ثبتنام تا تحویل آن در فرودگاه را بررسی میکنیم.
راههای ثبتنام ارز مسافرتی
ثبتنام ارز مسافرتی به شکل کلی از سه مسیر انجام میشود و هرکدام ویژگیها و محدودیتهای خود را دارند. انتخاب روش مناسب به شرایط شما، زمان باقیمانده تا سفر و سهولت دسترسی بستگی دارد.
۱. مراجعه حضوری به بانک
در این روش، متقاضی باید به یکی از شعب منتخب بانکهای ارائهدهنده ارز مسافرتی مراجعه کند. در حال حاضر، سه بانک ملی، ملت و سامان بیشترین سهم را در ارائه این نوع ارز دارند و باجههای فعالی برای رسیدگی به درخواستها در اختیار مسافران قرار دادهاند.
در زمان مراجعه حضوری، ابتدا فرم «درخواست خرید ارز مسافرتی» در اختیار مسافر قرار میگیرد. این فرم شامل اطلاعات هویتی، مقصد سفر، تاریخ پرواز، میزان ارز موردنیاز و مشخصات گذرنامه است. تکمیل دقیق و صحیح این فرم اهمیت زیادی دارد، زیرا کوچکترین مغایرت ممکن است در زمان دریافت ارز در فرودگاه مشکل ایجاد کند.
پس از تکمیل فرم، مدارک لازم شامل اصل و تصویر کارت ملی، پاسپورت معتبر، بلیط قطعی و رسید پرداخت عوارض خروج از کشور به کارمند بانک ارائه میشود. کارمند بانک مدارک را بررسی کرده و اطلاعات ثبتشده را با مستندات تطبیق میدهد. در صورتی که همه موارد صحیح باشد، مبلغ ریالی معادل ارز درخواستی براساس نرخ مصوب بانک مرکزی از طریق حساب بانکی یا پرداخت نقدی تسویه میشود.
در مرحله پایانی، بانک برای متقاضی یک حواله ارزی یا کد دریافت ارز صادر میکند. این حواله نشان میدهد که درخواست فرد ثبت و وجه آن پرداخت شده است. مسافر موظف است در روز پرواز، این حواله را همراه با مدارک هویتی به باجه بانک در فرودگاه ارائه دهد تا ارز مسافرتی خود را دریافت کند.
۲. ثبتنام آنلاین از طریق پیامرسان بله (ویژه بانک ملی)
ثبتنام ارز مسافرتی از طریق پیامرسان بله بهعنوان تنها مسیر دیجیتال رسمی بانک ملی، راهکاری سریع، کمهزینه و بدون نیاز به مراجعه حضوری است. این سامانه با اتصال مستقیم به زیرساختهای بانک ملی، امکان ثبت درخواست، پرداخت هزینه و انتخاب زمان دریافت ارز را در محیطی امن و کاملاً آنلاین فراهم میکند. همین موضوع باعث شده که بله بهویژه برای مسافرانی که زمان کمی تا پرواز دارند یا قصد دارند فرآیند ثبتنام را بدون رفتوآمدهای بانکی انجام دهند، به محبوبترین گزینه تبدیل شود.
در این روش، ابتدا کاربر میبایست نسخه بهروزشده پیامرسان بله را روی گوشی همراه خود نصب کرده و با همان شماره تلفنی که به نام صاحب حساب است، وارد برنامه شود. سپس فرایند احراز هویت دیجیتال آغاز میشود که شامل ثبت اطلاعات هویتی، کد ملی، نام و نام خانوادگی، تاریخ تولد، آدرس، کد پستی و شماره گذرنامه است. این احراز هویت بهصورت کاملاً دیجیتال انجام میشود و معمولاً تنها چند دقیقه زمان میبرد.
پس از تکمیل مرحله هویتسنجی، کاربر وارد بخش خدمات ارزی میشود و اطلاعات مربوط به سفر مانند مقصد، تاریخ پرواز، فرودگاه خروج، نوع سفر (هوایی یا زمینی) و میزان ارز موردنیاز را ثبت میکند. بله بهصورت خودکار محدودیتها و سهمیه سالانه را بررسی کرده و تنها به میزان مجاز برای هر مسافر امکان ثبت درخواست میدهد.
در مرحله بعد، هزینه ریالی معادل ارز درخواستی به همراه کارمزد رسمی بانک ملی از طریق درگاه پرداخت متصل به بانک انجام میشود. این پرداخت بهصورت امن و در بستر بانکی انجام شده و نیازی به مراجعه حضوری ندارد. پس از تأیید پرداخت، کاربر میتواند تاریخ و بازه زمانی دریافت ارز را انتخاب کند. این قابلیت به مسافر اجازه میدهد فرآیند دریافت ارز در فرودگاه را مدیریت کرده و از ازدحام یا تأخیر جلوگیری کند.
در پایان، یک کد یا رسید دیجیتال در اختیار مسافر قرار میگیرد که ارائه آن در زمان دریافت ارز در فرودگاه الزامی است. با استفاده از این روش، تمام فرآیند ثبتنام، پرداخت و هماهنگسازی زمان بهصورت آنلاین انجام میشود و تنها حضور فیزیکی مسافر در فرودگاه برای تحویل نهایی ارز لازم است.
۳. ثبت درخواست از طریق کارگزاریها و دفاتر خدمات بانکی
علاوه بر بانکها و سامانههای دیجیتال، برخی کارگزاریها و دفاتر خدمات بانکی که تحت نظارت بانک مرکزی فعالیت میکنند، امکان ثبت درخواست ارز مسافرتی را برای مسافران فراهم میسازند. این دفاتر معمولاً در فرودگاههای بینالمللی یا نزدیکی شعب اصلی بانکها مستقر هستند و نقش واسط را میان مسافر و بانک ایفا میکنند.
هدف اصلی این کارگزاریها، تسهیل فرآیند ثبتنام و کاهش حجم مراجعات حضوری به شعب بانکی است. مسافرانی که فرصت مراجعه به بانکهای منتخب را ندارند یا ترجیح میدهند فرایند ثبت درخواست را در نزدیکترین نقطه به محل خروج مانند ترمینال یا فرودگاه انجام دهند، میتوانند از خدمات این دفاتر استفاده کنند.
در این روش، مسافر با مراجعه به کارگزاری، مدارک هویتی، پاسپورت، بلیط و رسید پرداخت عوارض خروج را ارائه میدهد. کارشناس دفتر اطلاعات را در سیستم ثبت کرده و در صورت کامل بودن مدارک، درخواست به بانک صادرکننده حواله ارجاع داده میشود. لازم به ذکر است که این دفاتر اختیاری هستند و نقش تسهیلگر دارند؛ بنابراین فرآیند نهایی صدور حواله همچنان توسط بانک انجام میشود.
از نظر الزامات، مدارک موردنیاز، نحوه تکمیل فرمها و محدودیتهای سهمیه دقیقاً مشابه قوانین بانک مرکزی است. همچنین نرخ ارز در این دفاتر هیچ تفاوتی با نرخ مصوب بانکها ندارد، زیرا این مراکز مجوز تغییر نرخ یا اعمال کارمزد اضافی را ندارند.
مراحل ثبتنام ارز مسافرتی
ثبتنام ارز مسافرتی یک فرایند مرحلهبهمرحله است که باید با دقت انجام شود تا در روز دریافت ارز در فرودگاه دچار خطا، مغایرت اطلاعات یا تأخیر نشوید. آشنایی با جزئیات هر مرحله باعث میشود بدون مشکل این مسیر را طی کنید و در کوتاهترین زمان، ارز خود را دریافت کنید.
۱. بررسی شرایط اولیه
پیش از ورود به مراحل عملی، لازم است از واجد شرایط بودن خود مطمئن شوید. ارز مسافرتی تنها در صورتی قابل دریافت است که تعداد و نوع سفر شما، شرایط سنی و مشخصات قانونیتان با ضوابط بانک مرکزی همخوانی داشته باشد. شما تنها در صورتی مجاز به دریافت ارز هستید که:
- بیش از ۱۸ سال سن داشته باشید
- حداقل ۳۶۵ روز از آخرین دریافت ارز مسافرتیتان گذشته باشد
- بلیت رسمی و قطعی سفر خارجی داشته باشید
- از فرودگاههای مجاز کشور خروج کنید
- نوع سفر شما (هوایی یا زمینی) مشخص و ثبتشده باشد
- مقیم خارج از کشور نباشید
در این مرحله اگر هر یک از این شرایط برقرار نباشد، سیستم بانکی یا سامانه بله امکان ثبت درخواست را برای شما فعال نمیکند.
۲. تهیه مدارک لازم
تهیه مدارک کامل پیش از مراجعه به بانک یا آغاز ثبتنام آنلاین، موجب سرعت و دقت بیشتر روند ثبت درخواست خواهد شد. مدارک پایه شامل:
- اصل و کپی کارت ملی
- اصل و کپی پاسپورت معتبر (حداقل با ۶ ماه اعتبار)
- بلیط قطعی هواپیما
- ویزای مقصد (برای کشورهایی که نیاز به ویزا دارند)
- رسید پرداخت عوارض خروج از کشور
این مدارک در تمام روشهای ثبتنام (حضوری، بله یا دفاتر خدمات بانکی) مورد نیاز هستند.
۳. پر کردن فرم درخواست
در مرحله سوم، باید یک فرم درخواست ارز مسافرتی را تکمیل کنید. ماهیت این فرم بسته به روش ثبتنام متفاوت است:
- در بانک: فرم کاغذی یا دیجیتال
- در پیامرسان بله: فرم الکترونیکی
- در کارگزاریها: فرم ثبتنام در سیستم بانک مربوطه
اطلاعاتی که باید در این فرم ثبت شود شامل:
- مشخصات کامل مسافر
- مقصد، نوع سفر و تاریخ پرواز
- مقدار ارز مورد درخواست (با رعایت سقف مجاز)
- اطلاعات پاسپورت شامل شماره گذرنامه و تاریخ اعتبار
این اطلاعات باید بدون کوچکترین مغایرت وارد شوند، زیرا در روز تحویل ارز، تمام دادهها دوباره بررسی میشود.
۴. پرداخت ریالی
پس از تکمیل فرم، متقاضی باید هزینه ریالی معادل ارز درخواستی را پرداخت کند. مبلغ قابل پرداخت بر اساس:
- نرخ مصوب بانک مرکزی
- روز ثبت درخواست
- کارمزد بانکی
در روش پرداخت:
- در بانک: با کارت بانکی یا از طریق حساب
- در بله: پرداخت آنلاین از طریق درگاه بانکی
- در کارگزاریها: پرداخت ریالی مستقیم در سیستم بانک
پرداخت کامل هزینه، شرط صدور حواله ارزی است.
۵. دریافت حواله ارزی
پس از بررسی مدارک و اطلاعات، حواله ارزی یا کد دریافت ارز صادر میشود. این حواله در واقع تأییدیه رسمی بانک است که نشان میدهد درخواست ثبت و مبلغ تسویه شده است. این حواله شامل اطلاعات زیر است:
- نام مسافر
- مقصد
- نوع سفر
- مبلغ ارز تخصیصیافته
- تاریخ دریافت ارز
- شماره حواله یا کد دیجیتال
بدون ارائه حواله یا کد، بانک فرودگاه ارز را تحویل نمیدهد.
۶. تحویل ارز
آخرین مرحله، تحویل ارز مسافرتی در فرودگاه و دقیقاً در روز پرواز است. برای جلوگیری از ازدحام یا تأخیر، بهتر است زودتر در محل تحویل ارز حاضر شوید. در روز پرواز:
- حداقل یک ساعت قبل از پرواز در محل باجه ارزی حضور پیدا کنید
- کارت ملی، پاسپورت و حواله ارزی را ارائه دهید
- اطلاعات هویتی و بلیت شما بررسی میشود
- ارز شما بهصورت اسکناس تحویل داده خواهد شد
اگر درخواست از طریق پیامرسان بله ثبت شده باشد، ارائه کد دیجیتال دریافت ارز کفایت میکند.
اگر برنامهتان برای کریسمس یا سال نو سفر به ترکیه، روسیه، امارات یا عراق است، اولین دغدغه نباید پیدا کردن ارز باشد. با مانیرو میتوانید ارز سفر را با نرخ رقابتی، بدون دردسر و تحویل درب منزل دریافت کنید؛ قبل از پرواز، بدون صف، بدون استرس نوسان قیمت. ایده ساده است: برنامهریزی سفر با شما، تأمین امن و سریع ارز با مانیرو.
مقدار ارز مسافرتی و محدودیتها و قوانین آن
قوانین مربوط به ارز مسافرتی هر سال با توجه به شرایط بازار و سیاستهای ارزی کشور تغییر میکند. به همین دلیل، اگر قصد سفر دارید، بهتر است از آخرین مقررات مطلع باشید تا هنگام ثبتنام یا تحویل ارز با مشکلی مواجه نشوید. در ادامه، مهمترین قوانین و محدودیتهای فعلی را بهصورت شفاف و ساده مرور میکنیم.
۱. سقف ارز مسافرتی برای سفرهای هوایی
اگر با پرواز از کشور خارج میشوید، بیشترین میزان ارز مسافرتی به شما تعلق میگیرد. در حال حاضر سهمیه سفرهای هوایی ۵۰۰ دلار آمریکا است. این رقم برای همه کشورها ثابت است؛ فرقی ندارد مقصدتان ویزا بخواهد یا نه؛ آنچه اهمیت دارد هوایی بودن سفر است، نه مقصد.
۲. سقف ارز مسافرتی برای سفرهای زمینی و ریلی
برای سفرهایی که از مرزهای زمینی یا ریلی انجام میشود، سهمیه کمتر است. دلیلش هم روشن است: معمولاً هزینههای این سفرها پایینتر از سفرهای هوایی است. سهمیه فعلی 300 دلار برآورد میشود. این قانون سفرهای زمینی به ترکیه، ارمنستان، عراق، آذربایجان و دیگر همسایهها را شامل میشود.
۳. چند بار میتوان ارز مسافرتی گرفت؟
طبق مقررات بانک مرکزی؛ هر فرد فقط یکبار در سال میتواند ارز مسافرتی دریافت کند. این قانون حتی اگر بلیتتان کنسل شود یا سفر به هر دلیلی انجام نشود هم تغییری نمیکند؛ چون در سیستم بانکی بهعنوان «دریافتشده» ثبت میشود.
۴. محدودیتهای زمانی ثبت و تحویل ارز
زمانبندی در دریافت ارز بسیار مهم است.باید حداکثر تا ۷ روز قبل از پرواز درخواست خود را ثبت کنید. اما خبر خوب اینجاست که تحویل ارز در فرودگاه ۲۴ ساعته انجام میشود؛ یعنی حتی اگر پرواز نیمهشب دارید، باجه ارزی باز است. این انعطاف باعث شده خیال مسافران در روز پرواز راحتتر باشد.
۵. شرط مهم: فقط برای افراد غیرمقیم داخل کشور
یکی از قوانین مهمی که خیلیها خبر ندارند این است که ایرانیان مقیم خارج از کشور نمیتوانند ارز مسافرتی دریافت کنند. سیستم بانک مرکزی بهصورت خودکار وضعیت اقامت افراد را تشخیص میدهد و اگر جزو «مقیم خارج» باشید، درخواست شما ثبت نخواهد شد.
مدارک مورد نیاز برای دریافت ارز مسافرتی
برای اینکه فرآیند دریافت ارز مسافرتی بدون دردسر و معطلی پیش برود، باید چند مدرک مهم را از قبل آماده کنید. این مدارک چه برای ثبتنام حضوری و چه برای ثبت درخواست آنلاین ضروری هستند. در ادامه، هر کدام را با توضیحی کوتاه و واضح بررسی میکنیم.
۱. کارت ملی: اولین چیزی که بانکها به آن نگاه میکنند، کارت ملی شماست. اصل کارت ملی برای احراز هویت لازم است و معمولاً نسخه کپی آن را هم همراه داشته باشید تا روند ثبتنام سریعتر پیش برود.
۲. پاسپورت معتبر؛ پاسپورت قلب پرونده سفر خارجی شماست؛ بنابراین باید:
- حداقل ۶ ماه اعتبار داشته باشد
- صفحه اطلاعات آن خوانا و بدون آسیب باشد
هرگونه نقص در پاسپورت میتواند باعث توقف ثبت درخواست ارز شود.
۳. بلیط قطعی سفر: برای دریافت ارز، باید ثابت کنید که برنامه سفر واقعی و قطعی دارید. به همین دلیل بلیت باید:
- قطعی و صادر شده باشد، نه رزرو موقت
- شناسه یا بارکد معتبر داشته باشد
- تاریخ پرواز آن با تاریخ انتخابی شما برای دریافت ارز در فرودگاه هماهنگ باشد
اگر تاریخ بلیت با اطلاعات ثبتشده مغایرت داشته باشد، ارز تحویل داده نمیشود.
۴. رسید پرداخت عوارض خروج از کشور: بانکها قبل از تحویل ارز مسافرتی به شما، از پرداخت عوارض خروج مطمئن میشوند. بنابراین برای جلوگیری از اتلاف وقت، رسید پرداخت عوارض را همراه خود داشته باشید؛ بهخصوص برای پروازهایی که در ساعات شلوغ انجام میشوند.
۵. ویزای مقصد؛ اگر مقصدی که انتخاب کردهاید نیازمند ویزا باشد، ارائه تصویر یا اصل ویزا الزامی است. این موضوع به بانک کمک میکند تا مطمئن شود شرایط سفر برای شما فراهم است.
۶. فرم درخواست تکمیلشده: این فرم بسته به شیوه ثبتنام شما، ممکن است:
- بهصورت کاغذی در بانک تکمیل شود
- از طریق پیامرسان بله بهصورت دیجیتال ثبت شود
در این فرم، اطلاعات هویتی، مشخصات سفر و میزان ارز درخواستی شما ثبت میشود.
محل دریافت ارز مسافرتی
دریافت ارز مسافرتی فقط در فرودگاههای بینالمللی مشخص انجام میشود. در حال حاضر باجههای ارزی در فرودگاههای زیر فعالاند:
- فرودگاه امام خمینی
- مشهد
- شیراز
- تبریز
- اهواز
- اصفهان
- ارومیه
نکات مهم هنگام دریافت ارز
- حداقل ۱ ساعت زودتر از زمان پرواز حضور داشته باشید
- حواله ارزی، پاسپورت و کارت ملی همراهتان باشد
- هرگونه مغایرت در اطلاعات ممکن است منجر به عدم تحویل ارز شود
- ارز فقط به خود مسافر (نه همراهان) تحویل میشود
جمعبندی
ارز مسافرتی فرصتی برای مدیریت بهتر هزینههای سفرهای خارجی است و با رعایت شرایط و تهیه مدارک لازم میتوان در مدت کوتاهی آن را دریافت کرد. روشهای ثبتنام شامل مراجعه حضوری، استفاده از پیامرسان بله یا ثبت درخواست در شعب مختلف بانکهای مجاز است. سقف ارز نیز بسته به نوع سفر (هوایی یا زمینی) بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ دلار تعیین شده است.
برای سفرهایی که نیاز به ارز بیشتر دارند، استفاده از پلتفرمهای تخصصی خدمات ارزی مانند مانیرو میتواند گزینهای مطمئن و سریع برای تبدیل ارز و دریافت آن در مقصد باشد.
بیشتر بخوانید:
تفاوت ارز مسافرتی و ارز اربعین