کریسمس یکی از معدود مناسبتهایی است که همزمان دینی، فرهنگی و جهانی محسوب میشود. بسیاری آن را جشن تولد حضرت عیسی مسیح میدانند، برخی آن را یک تعطیلی خانوادگی، و عدهای صرفاً یک رویداد فرهنگی و اقتصادی. اما واقعاً کریسمس متعلق به چه کسانی است؟ آیا فقط مسیحیان آن را جشن میگیرند؟ کدام کشورها کریسمس را تعطیل رسمی دارند و کدامها نه؟ در این مقاله، کریسمس را از زاویه دین، جغرافیا، فرهنگ و سیاست بررسی میکنیم تا تصویر روشنی از این جشن جهانی به دست آورید.
کریسمس چیست و ریشه دینی آن به کجا برمیگردد؟
کریسمس (Christmas) یکی از مهمترین و شناختهشدهترین مناسبتهای مذهبی و فرهنگی در جهان است که در اصل بهعنوان جشن تولد حضرت عیسی مسیح در آیین مسیحیت شکل گرفته است. واژه Christmas از ترکیب دو کلمه Christ (مسیح) و Mass (مراسم عبادی کلیسا) گرفته شده و بهمعنای «مراسم مذهبی مسیح» است.
در شکل سنتی، کریسمس یادآور تولد عیسی در شهر بیتلحم و آغاز رسالت او بهعنوان منجی بشر است؛ اما در گذر زمان، این مناسبت از یک آیین صرفاً مذهبی فراتر رفته و به پدیدهای فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی در سطح جهانی تبدیل شده است.
کریسمس در الهیات مسیحی چه جایگاهی دارد؟
در باور مسیحیان، حضرت عیسی مسیح نهفقط یک پیامبر، بلکه پسر خدا و نجاتدهنده بشر است. تولد او نشانه ورود «نور الهی» به جهان و آغاز عهد جدید میان خدا و انسان تلقی میشود. به همین دلیل، کریسمس جایگاهی عمیق و نمادین در الهیات مسیحی دارد.
از منظر دینی، کریسمس نقطه شروع روایت زندگی، تعالیم و فداکاری عیسی مسیح است؛ روایتی که در نهایت به عید پاک (رستاخیز مسیح) ختم میشود. اگرچه عید پاک از نظر الهیاتی مهمترین مناسبت مسیحیت محسوب میشود، اما کریسمس بهدلیل بار احساسی، خانوادگی و آیینی، گستردهترین و مردمیترین جشن مسیحیان در سراسر جهان است.
مراسم کلیسایی، نیایشهای شب میلاد، سرودهای مذهبی و بازآفرینی صحنه تولد مسیح (Nativity Scene) همگی نشاندهنده جایگاه محوری این مناسبت در ایمان مسیحی هستند.
چرا تاریخ کریسمس ۲۵ دسامبر انتخاب شد؟
یکی از پرسشهای رایج درباره کریسمس، دلیل انتخاب ۲۵ دسامبر بهعنوان روز تولد عیسی مسیح است. واقعیت این است که هیچ منبع تاریخی یا متنی در اناجیل، تاریخ دقیقی برای تولد عیسی ذکر نکرده است. نخستین اشارهها به ۲۵ دسامبر به قرن سوم میلادی بازمیگردد؛ یعنی حدود ۲۰۰ سال پس از زندگی مسیح.
بسیاری از پژوهشگران معتقدند این تاریخ بهدلایل فرهنگی و سیاسی انتخاب شده است. در امپراتوری روم باستان، جشنهایی مانند Dies Solis Invicti Nati (زادروز خورشید شکستناپذیر) در حوالی انقلاب زمستانی برگزار میشد. همزمان کردن تولد مسیح با این جشنها، به گسترش و پذیرش مسیحیت در میان مردم کمک میکرد و مفهومی نمادین از «تولد نور در تاریکی» ایجاد مینمود.
در مقابل، برخی کلیساهای ارتدوکس که همچنان از تقویم یولیانی استفاده میکنند، کریسمس را در ۷ ژانویه جشن میگیرند. این اختلاف تاریخی، نه ناشی از تفاوت اعتقادی، بلکه نتیجه تفاوت تقویمهای مورد استفاده در شاخههای مختلف مسیحیت است.
کریسمس متعلق به کدام دین است؟
از نظر تاریخی و اعتقادی، کریسمس ریشهای کاملاً مسیحی دارد و در اصل بهعنوان جشن تولد حضرت عیسی مسیح در آیین مسیحیت شکل گرفته است. این مناسبت در چارچوب باورهای مسیحی تعریف میشود و معنا، نمادها و آیینهای اصلی آن از متون دینی و سنتهای کلیسایی سرچشمه میگیرد. با این حال، تحولات اجتماعی، مهاجرتها و جهانیشدن فرهنگ باعث شده کریسمس در دنیای امروز فراتر از یک جشن صرفاً مذهبی تلقی شود.
در واقع، کریسمس را میتوان یکی از نمونههای بارز تبدیل یک مناسبت دینی به پدیدهای فرهنگی و جهانی دانست؛ پدیدهای که اگرچه همچنان برای مسیحیان معنای ایمانی عمیقی دارد، اما برای بسیاری از مردم جهان، کارکردی اجتماعی و نمادین پیدا کرده است.
مسیحیان کاتولیک، پروتستان و ارتدوکس چه تفاوتی در کریسمس دارند؟
اکثر مسیحیان جهان، شامل کاتولیکها و پروتستانها، کریسمس را در ۲۵ دسامبر و بر اساس تقویم میلادی (گرگوری) جشن میگیرند. در این شاخهها، مراسم کلیسایی، نیایشهای شب میلاد، سرودهای مذهبی و دورهمیهای خانوادگی بخش جداییناپذیر کریسمس محسوب میشود.
در مقابل، بسیاری از کلیساهای ارتدوکس شرقی، بهویژه در کشورهایی مانند روسیه، صربستان، اتیوپی، گرجستان و اوکراین، همچنان از تقویم یولیانی استفاده میکنند. به همین دلیل، کریسمس آنها بهجای ۲۵ دسامبر، در ۷ ژانویه برگزار میشود. این تفاوت زمانی، اختلاف اعتقادی محسوب نمیشود؛ بلکه صرفاً نتیجه تفاوت در نظام تقویم است و محتوای دینی جشن در همه این شاخهها تقریباً یکسان باقی مانده است.
آیا غیرمسیحیان هم کریسمس را جشن میگیرند؟
بله، در بسیاری از کشورها، کریسمس از یک جشن مذهبی صرف فراتر رفته و به یک رویداد فرهنگی و اجتماعی عمومی تبدیل شده است. افراد غیرمسیحی یا حتی کسانی که باور دینی مشخصی ندارند، ممکن است کریسمس را بهعنوان فرصتی برای دورهمی خانوادگی، تبادل هدیه، تزئین خانه و تجربه فضای شاد پایان سال جشن بگیرند.
در کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی یا حتی بخشهایی از چین، کریسمس تقریباً هیچ پیوند مستقیمی با باورهای مسیحی ندارد و بیشتر بهعنوان جشنی نمادین، رمانتیک یا تجاری شناخته میشود. در این جوامع، مشارکت در کریسمس بهمعنای پذیرش یک دین خاص نیست، بلکه نشانهای از تعامل فرهنگی و جهانیشدن سبک زندگی است.
در نتیجه، اگرچه کریسمس از نظر ریشه و معنا متعلق به دین مسیحیت است، اما در دنیای معاصر به جشنی چندلایه تبدیل شده که میتواند همزمان مذهبی، فرهنگی و اجتماعی باشد؛ بسته به اینکه چه کسی، در کجا و با چه نگاهی آن را جشن میگیرد.
کدام کشورها کریسمس را بهعنوان تعطیل رسمی جشن میگیرند؟
در حال حاضر، از حدود ۱۹۷ کشور مستقل جهان، نزدیک به ۱۶۰ کشور کریسمس را بهنوعی جشن میگیرند. این اهمیت دادن میتواند به شکل تعطیل رسمی دولتی، تعطیلی مذهبی، یا مناسبت فرهنگی و اجتماعی باشد. تفاوت اصلی میان کشورها، نه در اصل وجود کریسمس، بلکه در سطح رسمی بودن و نقش دولت در آن است.
در کشورهایی با اکثریت مسیحی، کریسمس معمولاً تعطیل رسمی همراه با بسته شدن ادارات، مدارس و بانکهاست. در مقابل، در کشورهای غیرمسیحی، کریسمس ممکن است صرفاً برای اقلیتهای مذهبی یا بهشکل فرهنگی و تجاری برگزار شود.
وضعیت کریسمس در اروپا چگونه است؟
اروپا را میتوان مرکز تاریخی و فرهنگی کریسمس دانست. بسیاری از سنتهایی که امروز در سراسر جهان با کریسمس شناخته میشوند—مانند درخت کریسمس، بازارهای زمستانی، سرودهای مذهبی و تقویم آدونت—ریشه در کشورهای اروپایی دارند.
کریسمس در بریتانیا، آلمان و فرانسه چگونه است؟
در بریتانیا، آلمان و فرانسه، کریسمس تعطیل رسمی سراسری است و معمولاً با تعطیلات چندروزه همراه میشود. در این کشورها:
- بازارهای کریسمس نقش مهمی در زندگی شهری دارند
- خانوادهها در شب یا روز کریسمس دور هم جمع میشوند
- مراسم کلیسایی و سرودخوانی بخشی از سنتهاست
آلمان بهطور خاص بهعنوان زادگاه بازارهای کریسمس (Weihnachtsmarkt) شناخته میشود؛ بازارهایی که نهتنها رویدادی مذهبی، بلکه یک سنت فرهنگی و گردشگری مهم هستند. در فرانسه، تمرکز بیشتری بر غذا، آیینهای خانوادگی و جشن شب کریسمس (Réveillon) دیده میشود و کریسمس حالوهوایی صمیمی و خانوادگی دارد.
ایتالیا؛ ترکیب مذهب و فرهنگ در کریسمس
در ایتالیا، کریسمس پیوندی عمیق با مذهب کاتولیک دارد. نمایشهای تولد مسیح (Presepe) در خانهها، کلیساها و میدانهای شهر دیده میشود و جنبه مذهبی جشن همچنان پررنگ است. شب کریسمس یا La Vigilia معمولاً با شامهای سنتی دریایی برگزار میشود و روز کریسمس به مراسم مذهبی و دیدوبازدید خانوادگی اختصاص دارد. در این کشور، کریسمس بیش از هر چیز، نماد ایمان، خانواده و اجتماع است.
در روزهای کریسمس که خیابانهای استانبول و دبی پر از نور و جشن میشود و فروشگاهها و سایتهای خارجی تخفیفهای وسوسهکننده میگذارند، دغدغه اصلی نباید پول و پرداخت باشد. مانیرو در این بازه کنار شماست؛ چه برای سفر به ترکیه، روسیه یا امارات و تهیه لیر، روبل و درهم با شرایط ویژه، و چه برای خرید از سایتهای خارجی با خدمات پرداخت بینالمللی سریع و مطمئن. ایده ساده است: شما از فرصتهای کریسمسی استفاده کنید، مدیریت ارز و پرداخت را به مانیرو بسپارید.
در روزهای کریسمس که خیابانهای استانبول و دبی پر از نور و جشن میشود و فروشگاهها و سایتهای خارجی تخفیفهای وسوسهکننده میگذارند، دغدغه اصلی نباید پول و پرداخت باشد. مانیرو در این بازه کنار شماست؛ چه برای سفر به ترکیه، روسیه یا امارات و تهیه لیر، روبل و درهم با شرایط ویژه، و چه برای خرید از سایتهای خارجی با خدمات پرداخت بینالمللی سریع و مطمئن. ایده ساده است: شما از فرصتهای کریسمسی استفاده کنید، مدیریت ارز و پرداخت را به مانیرو بسپارید.
خدمات:
خرید لیر _ خرید روبل _ توریست کارت _ پرداخت بین المللی _ خرید از سایت های خارجی
کریسمس در قاره آمریکا چگونه برگزار میشود؟
در قاره آمریکا، کریسمس ترکیبی از باور مذهبی، سنتهای محلی و فرهنگ عمومی است. تقریباً در تمام کشورهای آمریکای شمالی و جنوبی، کریسمس تعطیل رسمی محسوب میشود.
ایالات متحده؛ کریسمس بهعنوان فرهنگ عمومی
در ایالات متحده آمریکا، کریسمس تعطیل رسمی فدرال است، اما ماهیت آن بیشتر فرهنگی و اجتماعی شده است. در کنار مراسم مذهبی، جلوههایی مانند:
- تزئینات گسترده شهری
- شخصیت بابانوئل
- هدیه دادن و خریدهای گسترده
- برنامههای رسانهای و سرگرمی
نقش پررنگی دارند. کریسمس در آمریکا بیش از آنکه صرفاً یک آیین مذهبی باشد، بخشی از سبک زندگی عمومی بهشمار میرود.
مکزیک و برزیل؛ کریسمس خانوادگی و آیینی
در مکزیک، کریسمس با آیینهای مذهبی خاصی مانند لاس پوساداس همراه است که بازسازی نمادین سفر مریم و یوسف محسوب میشود. این آیینها نقش مهمی در هویت مذهبی و اجتماعی جامعه دارند. در برزیل نیز، که اکثریت جمعیت آن کاتولیک هستند، کریسمس تعطیل رسمی است و با شامهای خانوادگی طولانی شب کریسمس، موسیقی و آیینهای مذهبی برگزار میشود. در هر دو کشور، خانواده و مذهب هسته اصلی جشن را تشکیل میدهند.
آیا کریسمس در کشورهای غیرمسیحی هم جشن گرفته میشود؟
بله، اما ماهیت کریسمس در این کشورها متفاوت است و اغلب جنبه مذهبی ندارد.
ژاپن؛ کریسمس بدون مذهب
در ژاپن، که جمعیت مسیحی بسیار اندک است، کریسمس تعطیل رسمی نیست. با این حال، این مناسبت بهشدت در فضای شهری دیده میشود. کریسمس در ژاپن:
- بیشتر شبیه جشن زوجها و روابط عاشقانه است
- با نورپردازی گسترده، هدیه و شامهای خاص همراه میشود
- کاملاً فرهنگی و تجاری است، نه مذهبی
نمادهایی مانند خوردن مرغ KFC یا کیک کریسمس، نشاندهنده بومیسازی کامل این جشن هستند.
هند و سایر کشورهای آسیایی
در هند، کریسمس در ایالتهایی با جمعیت مسیحی قابل توجه مانند گوا، کرالا و ناگالند تعطیل رسمی محلی است. اما در سطح ملی، بیشتر بهعنوان یک مناسبت فرهنگی شناخته میشود. در بسیاری از کشورهای آسیایی دیگر نیز کریسمس بیشتر در مراکز شهری، تجاری و گردشگری دیده میشود تا در ساختار رسمی دولت.
امارات و کشورهای عربی
در امارات متحده عربی، کریسمس تعطیل رسمی نیست، اما حضور گسترده مهاجران باعث شده این مناسبت کاملاً قابل مشاهده باشد. هتلها، مراکز خرید و رستورانها برنامههای ویژه کریسمس برگزار میکنند. در سایر کشورهای عربی نیز، کریسمس بیشتر محدود به اقلیتهای مسیحی یا فضاهای خاص شهری است.
کدام کشورها کریسمس را به رسمیت نمیشناسند؟
در برخی کشورها، کریسمس نه تعطیل رسمی است و نه امکان برگزاری عمومی گسترده دارد. در کشورهایی مانند عربستان سعودی، افغانستان و ایران، کریسمس تعطیل رسمی نیست. با این حال، اقلیتهای مسیحی ممکن است این مناسبت را بهصورت محدود و در چارچوب مذهبی خود جشن بگیرند. سیاستهای دولتی و چارچوبهای فرهنگی نقش تعیینکنندهای در میزان دیدهشدن کریسمس دارند.
در چین، کریسمس تعطیل رسمی نیست و بیشتر بهعنوان یک رویداد تجاری در شهرهای بزرگ شناخته میشود. در کره شمالی، برگزاری عمومی کریسمس عملاً ممنوع است و این مناسبت جایگاهی در تقویم رسمی یا فرهنگی کشور ندارد. در مجموع، وضعیت کریسمس در جهان نشان میدهد که این جشن، بسته به دین غالب، سیاستهای دولتی و بافت فرهنگی هر کشور، میتواند از یک تعطیل رسمی سراسری تا یک مناسبت صرفاً نمادین یا حتی ممنوع، اشکال کاملاً متفاوتی به خود بگیرد.
آیا کریسمس فقط یک روز است یا یک فصل؟
برخلاف تصور رایج، کریسمس در بسیاری از فرهنگها و سنتهای مسیحی محدود به یک روز مشخص نیست، بلکه یک بازه زمانی آیینی و فرهنگی محسوب میشود که گاه بیش از یک ماه به طول میانجامد. در این نگاه، روز ۲۵ دسامبر تنها نقطه اوج جشن است، نه تمام آن. بسیاری از آیینها، نمادها و مناسک مرتبط با کریسمس، پیش و پس از این تاریخ برگزار میشوند و در مجموع چیزی را شکل میدهند که از آن با عنوان «فصل کریسمس» یاد میشود.
از آغاز آدونت تا روز اپیفانی چه بازهای را شامل میشود؟
در سنت مسیحی غربی، فصل کریسمس با دورهای به نام آدونت (Advent) آغاز میشود. آدونت چهار هفته پیش از کریسمس شروع شده و نماد انتظار، آمادگی روحی و تأمل معنوی برای تولد مسیح است. در این دوره، بسیاری از خانوادهها از تقویم آدونت استفاده میکنند و هر روز با روشن کردن شمع یا باز کردن یک پنجره کوچک، به کریسمس نزدیک میشوند.
پس از آدونت، جشنهای اصلی کریسمس از شب ۲۴ دسامبر (شب میلاد) آغاز میشود و تا روز اپیفانی در ۶ ژانویه (یا در برخی سنتها ۷ ژانویه) ادامه دارد. اپیفانی یادآور ظهور سه مغ (سه پادشاه خردمند) و بهطور نمادین، آشکار شدن مسیح برای جهانیان است. در بسیاری از کشورهای اروپایی، این روز پایان رسمی فصل کریسمس بهشمار میرود و تزئینات پس از آن جمعآوری میشود.
تفاوت کریسمس غربی و ارتدوکسی در طول فصل چیست؟
تفاوت میان کریسمس غربی و ارتدوکسی بیش از آنکه اعتقادی باشد، ریشه در تفاوت تقویمها دارد. کلیساهای کاتولیک و پروتستان از تقویم میلادی (گرگوری) استفاده میکنند و فصل کریسمس آنها حول ۲۵ دسامبر شکل میگیرد. در مقابل، بسیاری از کلیساهای ارتدوکس شرقی همچنان از تقویم یولیانی پیروی میکنند که حدود ۱۳ روز عقبتر است. به همین دلیل، کریسمس ارتدوکسی در ۷ ژانویه برگزار میشود و فصل آیینی آن نیز بهطور طبیعی دیرتر آغاز و پایان مییابد.
در برخی کشورها، مانند روسیه یا اوکراین، این تفاوت باعث شده مردم عملاً با دو تقویم کریسمسی روبهرو باشند: یکی رسمی یا فرهنگی که در ۲۵ دسامبر دیده میشود و دیگری مذهبی که در ۷ ژانویه برگزار میگردد. این موضوع نشان میدهد که کریسمس بیش از یک روز تقویمی، یک دوره زمانی و فرهنگی پویا است که بسته به سنت مذهبی و جغرافیا، شکل متفاوتی به خود میگیرد.
در مجموع، کریسمس را میتوان نه یک روز مشخص، بلکه فصلی از آیینها، نمادها و مناسبات اجتماعی دانست؛ فصلی که از انتظار آغاز میشود، به جشن میرسد و با بازگشت به زندگی عادی پایان مییابد.
کریسمس امروز؛ جشن دین، فرهنگ یا اقتصاد؟
کریسمس در جهان معاصر را نمیتوان تنها در یک چارچوب مشخص تعریف کرد. این مناسبت، در طول قرنها از یک جشن صرفاً مذهبی به پدیدهای چندلایه و جهانی تبدیل شده است؛ پدیدهای که همزمان در سه سطح دینی، فرهنگی و اقتصادی معنا پیدا میکند. درک کریسمس امروز، بدون توجه به هر سه لایه، تصویری ناقص ارائه میدهد.
کریسمس بهعنوان یک مناسبت دینی برای مسیحیان
برای مسیحیان سراسر جهان، کریسمس پیش از هر چیز جشنی مذهبی است. این روز یادآور تولد حضرت عیسی مسیح و آغاز پیام نجات در الهیات مسیحی است. مراسم کلیسایی، نیایشهای شب میلاد، روزهها و آمادگیهای روحی پیش از کریسمس، همگی نشان میدهند که این مناسبت هنوز هم در هسته خود، یک جشن ایمانی باقی مانده است.
در بسیاری از جوامع مسیحی، حتی با وجود تغییرات فرهنگی، جنبه مذهبی کریسمس همچنان نقش هویتبخش دارد و برای افراد دیندار، معنا و ارزش آن فراتر از آیینهای ظاهری است.
کریسمس بهعنوان یک رویداد فرهنگی جهانی
در سطحی گستردهتر، کریسمس به یک رویداد فرهنگی بینالمللی تبدیل شده است که مرزهای دینی را پشت سر گذاشته است. نمادهایی مانند درخت کریسمس، نورپردازی شهری، تبادل هدیه و گردهمایی خانوادگی، حتی در کشورهایی با جمعیت غیرمسیحی نیز رایج شدهاند.
در این لایه، کریسمس بیش از آنکه بیانگر باور دینی باشد، نمادی از همدلی، خانواده، پایان سال و شادی جمعی است. به همین دلیل، بسیاری از افراد بدون اعتقاد مذهبی نیز در این مناسبت مشارکت میکنند و آن را بخشی از فرهنگ جهانی معاصر میدانند.
کریسمس بهعنوان موتور اقتصادی و تجاری
سومین لایه کریسمس، وجه اقتصادی و تجاری آن است. در بسیاری از کشورها، فصل کریسمس یکی از مهمترین دورههای اقتصادی سال محسوب میشود. افزایش خرید، تبلیغات گسترده، سفرهای پایان سال و رونق بازار هدایا، این مناسبت را به یک موتور محرک اقتصادی تبدیل کرده است.
برندها و کسبوکارها، کریسمس را فرصتی برای ارتباط احساسی با مخاطب میدانند و مفاهیمی مانند سخاوت، شادی و نوستالژی را در بازاریابی خود به کار میگیرند. هرچند این تجاریسازی گاه مورد انتقاد قرار میگیرد، اما انکار نقش اقتصادی کریسمس در جهان امروز ممکن نیست.
نتیجهگیری
کریسمس دیگر فقط یک جشن مذهبی مسیحی نیست؛ بلکه آیینهای از تنوع فرهنگی جهان است. از کلیساهای اروپا تا خیابانهای توکیو، از خانههای مکزیکی تا سواحل استرالیا، کریسمس هرجا معنای خاص خود را دارد. شناخت این تفاوتها کمک میکند کریسمس را نهفقط بهعنوان یک مناسبت، بلکه بهعنوان پدیدهای جهانی درک کنیم.
کریسمس دقیقاً متعلق به چه دینی است؟
کریسمس در اصل یک جشن مسیحی برای تولد عیسی مسیح است، اما امروزه در بسیاری از کشورها جنبه فرهنگی و غیرمذهبی هم پیدا کرده است.
آیا همه کشورهای جهان کریسمس را جشن میگیرند؟
خیر. حدود ۱۶۰ کشور کریسمس را بهنوعی به رسمیت میشناسند، اما برخی کشورها آن را تعطیل رسمی نمیدانند یا اصلاً برگزار نمیکنند.
چرا بعضی کشورها کریسمس را در ۷ ژانویه جشن میگیرند؟
این کشورها از تقویم یولیانی استفاده میکنند که ۱۳ روز با تقویم میلادی اختلاف دارد؛ به همین دلیل کریسمس آنها به ۷ ژانویه میافتد.
آیا غیرمسیحیان هم میتوانند کریسمس را جشن بگیرند؟
بله. در بسیاری از کشورها، کریسمس یک جشن فرهنگی و اجتماعی است و افراد بدون باور مذهبی هم در آن شرکت میکنند.
کریسمس بیشتر مذهبی است یا فرهنگی؟
بسته به کشور و جامعه متفاوت است؛ در برخی کشورها کاملاً مذهبی، در برخی فرهنگی و در بسیاری ترکیبی از هر دو است.
بیشتر بخوانید: